In het nieuws

Naast het verzorgen van een aantal uitvaarten, ben ik de afgelopen weken bezig geweest met het ontwikkelen van rituelen voor kinderen. Wanneer er kinderen bij een uitvaart betrokken zijn, is het voor hen prettig uitdrukkelijk bij de uitvaart betrokken te worden. Uiteraard is het per uitvaart verschillend hoe kinderen erbij betrokken kunnen worden en ga ik per keer bekijken of ik een van de ontwikkelde rituelen kan inzetten. Het voelt echter goed om ze paraat te hebben.

Tijdens de uitvaart waarbij ik vorige week betrokken was, kreeg ik een heus cadeautje. Het was een uitvaart voor een meneer die na een lange tijd ziek te zijn geweest, was gestorven. Beide kleinkinderen waren nauw bij de uitvaart betrokken. De oudste van 10 maakte de foto voor op de rouwbrief en het scherm in de aula. De jongste, die op de dag van de uitvaart 9 werd, mocht een kaars aanmaken tijdens de dienst.
Voor de dienst was ik bezig om de foto en kaarsen netjes neer te zetten. De schoonzoon van meneer testte de powerpointpresentatie voor de zekerheid nog een keer. En ineens hoorde ik het openingsgedicht door de aula klinken. De kleinzoon van meneer was dit, geheel spontaan, aan het voordragen. Op dat moment besloten we dat deze kleinzoon het gedicht ook tijdens de dienst zou lezen. Zo werd de dienst nog persoonlijker.
Na zelf zo’n mooi cadeautje gekregen te hebben, was ik blij dat ik voor beide jongens een herinnering aan hun opa had meegenomen. Bij een verjaardag horen immers cadeautjes.

Afgelopen week mocht ik de uitvaart begeleiden van een meneer met het syndroom van Down. Meneer woonde al jaren in een woongroep in Nijmegen. De bewoners van het huis varieerden van mensen die veel ondersteuning nodig hadden, tot mensen die overdag gingen werken in speciale werkplaatsten. De begeleiding van de woongroep was nauw betrokken bij de voorbereidingen. De familie nam het standpunt in dat de medebewoners voor meneer net zo belangrijk waren als zijn familie. De dienst moest dan ook voor hen goed te volgen zijn. Samen met begeleiding en broer zocht ik naar een vorm die voor iedereen goed te volgen, maar niet kinderachtig was.
De plechtigheid was het een speciale ervaring. Het was ontroerend hoe de medebewoners hun begeleiders die geemotioneerd waren troostten. Erg mooi was het hoe een medebewoner speciaal voor meneer een lied zong. Drie coupletten, helemaal van buiten en toonvast.
Als dank voor mijn inzet kreeg ik na de dienst een dikke knuffel van een huisgenoot van meneer. Een mooier compliment had ik niet kunnen krijgen.

Inmiddels is mijn eerste ordner met leesteksten vol. Ik heb dan ook al een heel aantal families mogen ondersteunen bij het vormgeven van afscheidsvieringen. Ieder gesprek en iedere viering is weer speciaal. Elke viering is weer anders. Steeds is er een ander accent. Soms schrijf en lees ik vrijwel alle teksten, soms alleen het openingswoord en het slot. De ene keer zit de aula helemaal vol, de andere keer is er letterlijk slechts een handje vol mensen. De muziek is steeds weer anders. Ik heb al samen mogen werken met een Afrikaans koor, maar ook al house-muziek aangeschaft voor een dienst. Zo wordt iedere dienst speciaal voor die ene persoon die is gestorven en voor diegenen die hij of zij achterlaat.

En iedere keer ben ik weer blij en dankbaar dat ik families hierbij mag ondersteunen. Het is prettig te merken dat nabestaanden na de dienst blij zijn met hoe de dienst verlopen is; dat ze blij zijn met de positieve reacties na de dienst omdat de dienst zo goed paste bij diegene die gestorven is. Mijn reactie is dan steevast: “Dan hebben jullie de juiste informatie gegeven. Dan hebben jullie in de muziek en de gebaren de juiste sfeer weten te treffen.”

Helaas kunnen we er niet omheen. Ook kinderen kunnen sterven. Toen ik de eerste keer betrokken was bij de uitvaart van een kind, moest ik wel een keer extra slikken. Een uitvaart van een kind grijpt me aan. Vooral omdat ik zelf kinderen heb. Ik moet er niet aan denken om een van hen te moeten missen.
De ouders konden de dood van hun zoon accepteren, aangezien hij al lang ziek was. Hij had zijn strijd gestreden. Het verdriet was er echter niet minder om. Het was hartverwarmend om te zien hoeveel steun de ouders van familie, vrienden, buurt en school kregen. Iedereen wilde helpen. Velen leverden de meest mooie teksten aan. Dit hield in dat ik nauwelijks aan het woord hoefde te komen tijdens de afscheidsplechtigheid. Een dat hoeft natuurlijk ook niet, hoe vertrouwder de mensen die spreken, hoe persoonlijker het afscheid.
Door de grote lijn in de gaten te houden, welkom en slot te schrijven en de sprekers aan te kondigen heb ik wel mijn aandeel kunnen leveren. Het belangrijkste wat ik gedaan heb is echter heel praktisch; ik zorgde ervoor dat de vader zelf zijn laatste groet aan zijn zoon kon uitspreken. Geweldig als dan alle aanwezigen gaan applaudiseren!
Al met al hebben we er samen, familie, vrienden, uitvaartondernemer en Adiuto een mooie dienst van gemaakt. 

Na twee maanden stilte, breekt de storm uit. In enkele weken tijd vroegen drie verschillende uitvaartondernemers of ik voor een familie een dienst wilde opzetten. Voor twee van deze ondernemers had ik nog nooit gewerkt.
De eerste keer werken via een ondernemer is altijd spannend. Niet alleen voor mij, ook voor de ondernemer. Een familie kan een afscheid immers maar 1 keer doen. Het kan niet over, het moet meteen goed.
Samen met de families werden het passende diensten, met daarin mooie, ontroerende herinneringen aan de overledene. De diensten verliepen goed. Zo goed dat een van de ondernemers me inmiddels al voor een volgende dienst heeft gevraagd.

In januari ben ik begonnen als Ritueelbegeleider. Daarvoor werkte ik als Arbeids- en organisatiepsycholoog. Het mooiste aan dit werk vond ik het spreken met mensen en het lijnen aanbrengen in de verhalen die zij me vertelden.
Dit is ook precies wat me aanspreekt in ritueelbegeleiding: samen met nabestaanden een lijn aanbrengen in het levensverhaal van diegene die gestorven is. Dit doen we in woord, gebaar en muziek.
In maart mocht ik mijn eerste diensten samenstellen. Uiteraard was dit erg spannend. Het voelde voor mij echter als thuiskomen. Op een heel ontspannen en natuurlijke manier voerde ik de gesprekken met de families. Hierdoor krijg ik voldoende informatie om de plechtigheid vorm te geven en op een mooie manier vorm te geven aan het verhaal van het leven van de overledene.
Het geeft veel voldoening wanneer het lukt om dat lied in te kunnen passen dat gezongen wordt door de zwager van de gestorvene. Het voelt goed om, samen met de familie van rouwbrief, dienst en gedachtenisprentje een geheel te kunnen maken.
Het worden passende diensten waarin teksten, muziek en symbolische gebaren op elkaar aansluiten. Blij was ik met de reacties van de families achteraf. Ze waren blij dat er iemand was geweest om het overzicht te houden. Ze vonden mijn manier van werken prettig. Ze vonden het fijn dat er iemand met verstand van zaken bij betrokken was geweest.
Met eerste stappen in de ritueelbegeleiding zijn gezet. Dit smaakt naar meer…